Αναδρομική αρχιτεκτονική....

Ένα διαφορετικό κείμενο για σήμερα. Ξεκινάει από τα γενικότερα αισθητικά μας χάλια και καταλήγει -που αλλού;- στην Παλιά Πόλη.

Αναρωτιέμαι μερικές φορές πως έχει καταλήξει η πόλη που ζούμε. Πως είναι δυνατόν να υπάρχει εκείνη η χρονική στιγμή όπου μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού αποφασίζει να αναδιαρθρώσει την περιοχή που ζει με διάφορες παρεμβάσεις, αρχιτεκτονικές, οικιστικές, συγκοινωνιακές, ακόμα και τρόπου διασκέδασης. Για ποιο λόγο πχ, όπου ανοίξει ένα πετυχημένο κατάστημα, ανοίγουν και άλλα και δημιουργείται ένα εμπορικό κέντρο από το πουθενά; Για ποιο λόγο αποφάσισαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας να γκρεμίσουν όλα σχεδόν τα νεοκλασικά σπίτια στο κέντρο της Ρόδου και να τα αντικαταστήσουν από πολυκατοικίες; Είχαν πρόβλημα χώρου ή ήταν απλά θέμα μόδας το όνειρο του διαμερίσματος;

Πόσοι κήποι με βουκαμβίλιες χάθηκαν για να γίνουν μαγαζιά με βιτρίνες που τώρα παραμένουν βρώμικες και άδειες σε περιοχές όπου δεν υπάρχει πλέον εμπορική κίνηση; Γιατί έγινε το Νιοχώρι από την μεγαλοπρεπή αστική περιοχή της πόλης, το απόλυτο χάος της πολεοδομικής παράβασης; Οι κάτοικοι δεν έβλεπαν την γειτονία τους να καταστρέφεται; Γιατί δεν αντέδρασαν παρά άφησαν το καλοφτιαγμένο παλιό κτήριο τους να μεταμορφωθεί σε ένα αρπακολατζίδικο αρχιτεκτονικό κακούργημα; Και καλά αυτοί που το έκαναν μόνο για τα φράγκα. Πόσοι όμως ξεγελάστηκαν να πιστέψουν πως θα έχουν μια καλύτερη ζωή σε τέσσερις τοίχους με μια ιδέα θέας, όταν παλιότερα μπορούσαν να μυρίσουν τις τριανταφυλλιές του κήπου τους; Βλέπω την κατάντια που έχουν τα Μαράσια της πόλης μας και το μόνο που μπορώ να συμπεράνω είναι πως πάσχουμε από πλήρη έλλειψη αισθητικής, ενώ είναι σχεδόν αδύνατο να μπορέσουμε να ζήσουμε όμορφα πλέον, γιατί έχουμε χάσει το σκηνικό της ζωής μας.

Όσο και να μας "βολεύει" το τεχνολογικό αστικό περιβάλλον, πάντα θα αναζητούμε την γοητεία της φύσης και της θάλασσας, είτε κρυμμένη διακριτικά σε ένα ταξίδι, είτε σε ένα καφέ στην παραλία ή στο βουνό, είτε βάζοντας πίνακες με βότσαλα στους τοίχους μας, αναζητώντας μια χαμένη γαλήνη. Χωρίς απλότητα και φυσική αισθητική, είναι δύσκολο να βρεις την ηρεμία σου.

Δεν ξαναγκρινιάζω για καμιά πολεοδομική υπηρεσία που δεν κάνει καλά την δουλειά της. Μόνοι μας βγάζουμε τα μάτια μας, μόνοι μας αποκοπήκαμε από οποιαδήποτε αισθητική, δημιουργήσαμε άναρχες πόλεις και αφιλόξενες περιοχές, ούτε καν το όραμα του Le Corbusier δεν τολμήσαμε να αξιοποιήσουμε, ούτε την πρακτικότητα του κινήματος του Bauhaus για να κάνουμε λίγο πιο αξιοπρεπή την σύγχρονή μας πόλη. Θεωρώ λάθος να μιλάμε μόνο για μεγέθη Αθήνας ή Θεσσαλονίκης. Η έννοια της πόλης μπορεί να υπάρχει ακόμα και σε μικρογραφία, με όλα τα καλά και τα κακά της. Δείτε την Ρόδο και την άναρχη εξέλιξη της Ανάληψης. Σε λίγο το ίδιο θα γίνει και στην γειτονική περιοχή πίσω από το Ροδίων Παιδεία, έτσι γίνεται όταν δεν υπάρχει αρχικός πολεοδομικός σχεδιασμός. Οι ίδιοι οι κάτοικοι των περιοχών αυτών δε, μόνοι τους αποφάσισαν να αφήσουν 5 μέτρα δρόμο, χωρίς πεζοδρόμιο, που σε λίγο δεν θα τους εξυπηρετεί, για να έχουν 1 μέτρο κήπο παραπάνω. Χάραξη οδών δεν έχει γίνει φυσικά, μιας και όλα ακολουθούν την πορεία των οικοπέδων της περιοχής. Τα λάθη του παρελθόντος επαναλαμβάνονται τραγικά ξανά και ξανά.

Είναι αδύνατον να αποκτήσουμε την αισθητική του Μιλάνου, της Φλωρεντίας ή του Παρισιού μέσα σε μια νύχτα. Την χάσαμε όμως μέσα σε λίγα χρόνια. Φανταστείτε και δείτε από παλιές φωτογραφίες πως ήταν η Ρόδος πριν από 50 χρόνια. Πριν τις κατεδαφίσεις και τα αυθαίρετα. Πριν την Ανάληψη και την Μεγγαβλη, πριν ακόμα και τα χωρία προσπαθήσουν να μιμηθούν την νεοπλουτιστική αισθητική και χάσουν μια για πάντα τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Όταν έφυγαν οι Ιταλοί κατακτητές από το νησί, άφησαν πίσω ένα ολόκληρο αρχιτεκτονικό σχέδιο για την αξιοποίηση του νησιού, που μισαλλόδοξα και μόνο αποφασίσαμε να εξαφανίσουμε. Με περίσσια ηλιθιότητα αποκαλέσαμε φασιστοειδή τα κτήρια του Μαντρακίου, χωρίς καν να δούμε τις φάσεις της εξέλιξης τους, και την χρησιμότητα τους. Τώρα, καυχιόμαστε για ένα ωραίο κέντρο, όταν το μόνο που κάναμε από το 1950 και μετά είναι να γκρεμίζουμε οτιδήποτε παλιό και να το αντικαθιστούμε από ένα εκμοντερνισμένο κακέκτυπο κάποιου κτηρίου σε κάποια μεγαλούπολη. Έτσι κατέληξε το Μαντράκι να έχει γυάλινα κτήρια και πολυκαταστήματα που αμυδρά σου δίνουν την αίσθηση του φτωχού συγγενή της Times Square, σε αντιπαράθεση με όλο το παρελθόν των ελάχιστων πλέον νεοκλασικών που είτε έχουν την τύχη να βρίσκονται υπό την εποπτεία κάποιου ρομαντικού ιδιώτη ή να γκρεμίζονται εγκαταλελειμμένα, μέρα με την μέρα, αναξιοποίητα από το δημόσιο.


Έτσι καταντήσαμε το ωραιότερο ίσως σημείο της πόλης για καλοκαιρινή βόλτα, την περιοχή πίσω από την Νομαρχία, σε πάρκινγκ, για να εξυπηρετήσει την βαριεστημένη νοοτροπία μας. Έτσι ρημάξαμε το Νιοχώρι, αφήνοντας την Δηλμπεράκη να αναρωτιέται τι έγινε και έχασε την αξία και την αίγλη της.

Έτσι θα καταντήσουμε και την Παλιά Πόλη, σαν τα μούτρα μας, έρμαια των μικροσυμφερόντων και των ρουσφετιών, αν δεν αλλάξει κάτι σύντομα. Οι νόμοι και οι διατάξεις υπάρχουν, θα ήταν κρίμα να τα πετάξουμε για άλλη μια φορά όλα και μετά να αναρωτιόμαστε που πήγε ο τουρισμός που κάποτε γοητευόταν από το νησί και την ζωή σε αυτό.


Υ.Γ. Στεναχωριέμαι που δεν έχω σπουδάσει αρχιτεκτονική, αν και πάντα φλέρταρα μαζί ως τέχνη και αντίληψη. Για μένα είναι ίσως η μεγαλύτερη όλων των εικαστικών τεχνών, είναι η τέχνης της ζωής μας.